“Geen kinderen? Dan word je eenzaam op je oude dag. Toch?”
Onderzoeker Hannelore Stegen jaagt taboes over eenzaamheid na
“Wanneer gaan jullie nu trouwen?” En daarna, bijna onvermijdelijk: “Ah, en nu kindjes zeker?” Herkenbaar? Hannelore Stegen (28) kent die vragen uit haar eigen leven. Ze maakte er vier jaar lang haar doctoraat van. De stelling: zonder kinderen word je eenzaam. De conclusie: klopt niet. Die ontdekking bracht haar naar Thomas More in Geel, en zelfs tot in de finale van de Vlaamse PhD Cup. Om te doen wat ze het liefst doet: onderzoek dat écht iets verandert.
Het moment waarop ze de resultaten ontdekt, zal Hannelore niet snel vergeten. “Ik zat aan mijn bureau, klikte op die ene vergelijking en zag het cijfer. Ouderen zonder kinderen zijn niet eenzamer dan ouderen mét kinderen. Een collega draaide zich om en zei me: 'Welkom in de wereld van de nerds, dit gevoel raak je nooit meer kwijt.’"
Dit zijn ze: van de 543 bevraagde ouderen (waarvan 255 kinderloos) scoorden ouderen met kinderen 28,35 procent op de eenzaamheidsschaal van 0 tot 100. Bij kinderloze ouderen was dat 28,81 procent. “Een verwaarloosbaar verschil.” Die conclusie raakt aan wat we allemaal denken. “Als iemand zegt 'ik wil geen kinderen', is de reactie vaak: oei, wie gaat er dan voor je zorgen? Ik was blij om te lezen: ze zijn niet eenzaam”, vertelt Hannelore.
Taboe
Hannelore gaat dieper dan enkel cijferwerk. Ze belt aan bij mensen thuis, zet zich aan keukentafels (soms met ontbijtbuffet) en laat mensen hun levensverhaal vertellen. Bij één koppel interviewt ze de man en de vrouw apart. Hij vertelt eerst zijn hele verhaal zonder te vermelden dat hij op jonge leeftijd gesteriliseerd werd. Zij begon haar interview met: “Heeft mijn man je dat verteld?” “Ik had twee uur met hem gepraat en het was nooit aan bod gekomen. Dan voel je: dat taboe is er nog altijd.”
(Lees verder onder de foto's)
.jpg)
Context
Haar onderzoek onderscheidt vier categorieën. Mensen die kinderloos bleven door een persoonlijke keuze zijn een eerste groep, ouderen bij wie het er simpelweg niet van is gekomen vormen een tweede. Een derde groep bleef kinderloos door gezondheidsperikelen. En een vierde groep: ouderen van wie één van de partners wel kinderen wilde, maar de andere partner dat niet wenste.
En daar zit het verschil. De mensen bij wie het er niet van kwam hebben een groter risico op sociale eenzaamheid (score van 37,42 op 100). Ouderen die kinderloos bleven door gezondheidsperikelen vertonen een hoger risico op emotionele eenzaamheid (40,11 op 100). En diegenen die in hun kinderwens geen steun kregen van hun partner worstelen meer met emotionele (37,35 op 100) én existentiële eenzaamheid (37,04 op 100). “Het is dus niet: die persoon heeft geen kinderen dus zal wel eenzaam zijn. Nee. Het is: wat heeft hij meegemaakt?”, duidt Hannelore.
Die focus op verhalen en context zit in haar DNA. Master, doctoraat: allemaal agogische wetenschappen, een richting die draait om hoe je veranderingsprocessen in gang zet. “Ik wilde met mensen bezig zijn, zien waar we dingen kunnen veranderen.”
PhD Cup
Haar onderzoek brengt haar zelfs tot de finale van de Vlaamse PhD Cup, een jaarlijkse wedstrijd georganiseerd door SciMingo, voor doctoraten uit heel Vlaanderen. Tachtig kandidaten schreven zich in, zestien werden geselecteerd voor vier dagen mediatraining, waarvan twee bij de VRT. Pitchen, presenteren voor publiek, omgaan met pers, workshops krijgen van VRT-journalisten …
“Wat een kansen ik daar kreeg”, zegt Hannelore. “En zo relevant voor mijn job nu.” Want op dat podium in Gent in oktober, stonden ook finalisten die voor het European Space Agency en Massachusetts Institute of Technology werken. “En ik zeg: ik werk bij Thomas More in Geel en doe praktijkgericht onderzoek. Dat voelde goed om daar te zeggen.”
Ook bij Thomas More leeft het. Collega's volgen de finale, hangen affiches uit en roepen massaal op om te stemmen voor de publieksprijs (waarvoor Hannelore derde werd). Algemeen directeur Stijn Coenen stuurt zelfs een berichtje. “Ik had Stijn nog nooit persoonlijk gesproken, maar dat hij dat deed, heeft me geraakt.”
De mooiste reactie komt van iemand in haar dichte omgeving, die zelf geen kinderen wilde. Bij de start van het doctoraat had die persoon nog gelachen: “Nu ga ik eindelijk binnen vier jaar weten of ik later eenzaam ga zijn.” En wanneer VRT NWS het onderzoek oppikt met enorm veel bereik op Instagram, zegt ze: “Eindelijk voel ik me erkend als persoon.”
Ook een familielid stuurt een berichtje: “We zijn nog wat jonger, maar zitten bijna in die doelgroep van ongewenst kinderloze 60-plussers. Ik vind het echt geweldig dat je dit onderzoek naar buiten brengt. Er is dus toch nog wat hoop.” Hannelore: “Dat is waarom je het doet. Zodat mensen zich herkend voelen, gezien voelen.”
(Lees verder onder de foto's)
.jpg)
De praktijk
Die drive brengt haar van de VUB naar Thomas More. Bij Mobilab & Care, waar 33 onderzoekers dagelijks werken aan innovatieve zorgoplossingen, doet Hannelore praktijkgericht onderzoek naar eenzaamheid, mantelzorg en buurtgerichte praktijken. Het verschil met haar doctoraat? “Hier werk je samen met organisaties en lokale besturen die met concrete noden zitten. Je voelt keihard waarvoor je het doet.” Bij mantelzorg bijvoorbeeld ontdekt ze verrassende dingen. Eén op de vijf jongeren in Vlaanderen is mantelzorger, sommigen beseffen het zelf niet. “Iemand vertelde me: 'Ik ben al twintig jaar mantelzorger en ik weet dat maar een jaar.' Hoe kan dat nu?” Want onderzoek moet de ivoren toren uit. “Niet gewoon publiceren en klaar. Maar wel workshops geven, stappenplannen opstellen, noem maar op. Dat doen we ook bij Thomas More. Preventie werkt beter dan dweilen met de kraan open.”
De vragen die we (niet) stellen
Eenzaamheid raakt iedereen. Dat weet Hannelore, na vier jaar onderzoek en zovele verhalen.
Maar wat ze ook ontdekt: we stellen de verkeerde vragen. “Wanneer gaan jullie trouwen?” “Nu is het tijd voor kindjes zeker?” “Nee? Maar wie gaat er dan voor je zorgen?” Het zijn vragen die pijn kunnen doen. Die taboes versterken. Die mensen over één kam scheren.
De man die twee uur vertelt en toch zwijgt. Het familielid dat plots weer hoopt. De naaste die eindelijk erkenning voelt. Ze hebben Hannelore hetzelfde geleerd: het gaat niet om kinderen hebben of niet. Het gaat om het verhaal erachter. Om wat iemand heeft meegemaakt.
Dus stel andere vragen. Zoals: hoe gaat het écht met je? De verhalen zullen komen. En wie weet kan je iemands eenzaamheid zo wat verlichten.
🖥️ 🏆Hannelore Stegen is onderzoeker bij Mobilab & Care, een onderzoeksgroep binnen Thomas More. Hun doel is de levenskwaliteit van personen met een zorg- of ondersteuningsnood te verbeteren. Dat doen ze met innovatief onderzoek zowel op fysisch, psychisch als sociaal vlak, met een focus op zorgoplossingen. Door middel van preventie, revalidatie en permanente ondersteuning zorgen ze ervoor dat iedereen deel kan nemen aan de samenleving.