“Is dit klasmanagement?”

Zweterige studenten pakken samen in een volle aula. Nieuwsgierig. Afwachtend. Het is het eerste infomoment van de lerarenopleiding. Helga is stagecoördinator. De late zomerwarmte maakt iedereen sloom. Afdwalen wordt onvermijdelijk. Rumoer dreigt op te komen.Tot dat ene moment.Kounin zou het in 1970 zijn 'momentum' noemen. Het moment waarop afleiding het overneemt. Of niet… Helga glimlacht breed. Want wat doet ze? Ze trekt haar t-shirt omhoog. En pronkt trots met haar nieuwe bh. Haar bleke buik weerkaatst het zonlicht.Het wordt muisstil. Ze kijkt rond. Doordringend. Checkt of ze alle aandacht heeft. En knipoogt naar me. Helga dirigeert vlekkeloos.
​Op dat ene moment denk ik voor het eerst: is dit klasmanagement?

Meer dan 15 jaar geleden begon mijn avontuur met een lerarenopleiding lager onderwijs. Vakinhouden. Pedagogiek. Didactiek. Praktijk. Een constante afwisseling. Ik droomde ervan mijn eigen leerlingen te begeleiden van A naar B en verder. Met humor. Maar ook met hoge verwachtingen voor elk kind. Natuurlijk bleef het lesmoment van Helga plakken. Niet door de onverwachte bleke en blote huid. Wel door mijn fascinatie voor het managen van (goed) gedrag.

Meer dan 15 jaar later blijft klasmanagement een van de grootste uitdagingen in het onderwijs. Ook bij mij persoonlijk. Het is geen trucje of snelle oplossing, maar een genuanceerde kunst die sterk contextafhankelijk is. “Hét succesrecept dat van toepassing is in alle omstandigheden, bestaat niet”^[1]. Je kan nog zo sociaal zijn. Of charme hebben om iedereen rond je vinger te winden. Maar als je instructietijd verliest aan onbedoelde babbelmomenten? Als ongewilde stoorzenders de groep overnemen? Dan dreigt die kostbare leertijd verloren te gaan.

Beginnende leraren voelen zich onvoorbereid op klasmanagement^[2]. En verlaten daarom het onderwijs steeds sneller. Daarnaast verliezen we instructietijd door ordeverstoringen^[3] en door de tijd die opgaat aan reactief doven van brandjes.

Onderzoek bevestigt het^[4]. Klasmanagement speelt een ingrijpende rol in de zelfzekerheid van (beginnende) leraren. Het gevoel de controle te verliezen leidt tot emotionele uitputting en vervreemding van wat ooit een droomcarrière leek. Alsof het je allemaal niets meer kan schelen.

Helaas, klasmanagement is geen trukendoos. Het vraagt een doordachte visie en een schoolbrede aanpak is cruciaal. Ook al is elke situatie anders, er bestaan wel degelijk gouden regels die werken. Inzichten die alle leraren-in-opleiding bij Thomas More standaard krijgen. Vertrekkend vanuit warme én strikte leiding.

En omdat een gewaarschuwde leraar er 2 waard is, deel ik 3 gouden inzichten. Direct toepasbaar in je eigen context. 

1. Preventie is key

Effectieve klasmanagers reageren niet op ongewenst gedrag. Ze voorkomen het. De Amerikaanse onderwijspsycholoog Jacob Kounin formuleerde dit 55 jaar geleden al: "Leraren met weinig ordeproblemen in de klas verschillen niet zozeer in de manier waarop ze omgaan met ongewenst gedrag met leraren die veel ordeproblemen ervaren. De eerste groep leraren is veel beter in het voorkomen van ongewenst gedrag."

Dat betekent: fysiek aanwezig zijn in je klas, continuïteit en tempo handhaven tijdens lessen, en cognitieve betrokkenheid realiseren door krachtige didactiek. Deze fundamenten vormen de basis van elke succesvolle leeromgeving.

Meer lezen over de 7 principes van Kounin? Dat kan in deze blog van Basten Berg: https://eenmeesterinleren.nl/effectief-klassenmanagement/.

2. Routines, Regels, Afspraken

Routines, Regels en Afspraken (of kortweg RRA) vormen de basis van goed klasmanagement. Als je heldere afspraken opstelt, aanleert en handhaaft, komt er een zee van tijd vrij voor een gunstig leerklimaat. Het ideaal is schoolbrede afspraken. Gedragen door het hele team. Leerlingen profiteren van deze gemeenschappelijke aanpak over klassen en verschillende leerkrachten heen. Dus weg met muurtjes, hallo teamwork! Zo kunnen vervangleraren, stagiaires en zorgleraren snel mee dezelfde gedragsverwachtingen uitdragen.

"Gedrag is een curriculum", zei expert gedragsmanagement Tom Bennett in 2020 al. Het verdient een volwaardige plek in onze dagelijkse praktijk. Start klein: kies 1 of 2 routines die het hele team hanteert. Een aandachtssignaal. Een dagstarter. Leer ze effectief aan, oefen in, bekrachtig en ook: blijf herhalen. Ja, de eerste weken investeer je tijd. Maanden misschien. Maar daarna pluk je de vruchten: meer ruimte voor informele gesprekken, om je klas beter te leren kennen en aandacht te geven aan elk kind. Dat is de noodzakelijke basiszorg van elke krachtige leeromgeving.

3. Relaties als fundament 

Constructieve relaties blijven de hoeksteen van goed onderwijs. Als onbekende stagiair in een 5e leerjaar leerde ik dat technische kennis alleen niet volstaat. Ik moest kinderen leren kennen: hun interesses, hun uitdagingen, hun dromen. Wie wilde ik zijn en wat wilde ik kinderen meegeven? ​ 

Een reflectie die tijd en mildheid vraagt van elke onderwijsprofessional. De rol van schoolleiders is hierin onmisbaar.

Ja, Helga wist verdomd goed wat ze deed: door haar indringende oogcontact, die strategische stilte en een onvergetelijke les over professionaliteit. Ze had niet alleen onze aandacht, maar gaf ons een masterclass in bewuste communicatie.

Klasmanagement is uiteindelijk de kunst van leidinggeven. Het creëren van een omgeving waarin elk kind kan groeien, leren en zich ontwikkelen. Het vraagt geen trucjes, wel visie, geduld en teamwork.

Dus nee: goed gedrag komt niet vanzelf. Maar jij kan het wel leren begeleiden.

Blijft mijn vraag aan jou: wie wil jij zijn? Wat wil jij de volgende generatie meegeven?

^[1] Pedro De Bruyckere, 2017

^[2] Teacher Tapp Vlaanderen, 2021

^[3] TALIS, 2008

^[4] Skaalvik en Skaalvik, 2010