Kleuterklas van de toekomst

Meer doen met minder

Monique Smeets was jarenlang een gepassioneerde kleuterleerkracht en is nu docent en stagebegeleider aan de hogeschool. Barbara De Jonge is leraar, onderwijswetenschapper en lector bij de educatieve bacheloropleiding Kleuteronderwijs aan Thomas More in Mechelen.

Monique: “Wanneer ik op stagebezoek ga, observeer ik mijn student, de kleuters én de ruimte. Het valt me steeds vaker op dat er in de klas en in de speelhoeken zoveel materiaal staat opgestapeld. Ik begrijp dat. Het is normaal dat je als leerkracht zoveel mogelijk kansen wilt geven aan kinderen en hen maximaal wilt stimuleren op verschillende domeinen, waardoor je veel les- en spelmateriaal gaat verzamelen. Dat zorgt voor veel stimulerende prikkels maar het kan ook een omgekeerd effect krijgen, kinderen geraken over gestimuleerd met druk gedrag als gevolg.

Wanneer ik over het gedrag van de kleuters in gesprek ga met de leerkrachten leggen ze de oorzaak gemakkelijk bij de ouders of bij het kind zelf, maar het is interessant om te kijken hoe ook de klas anders kan ingericht worden om meer rust te kunnen creëren waar iedereen op zoek naar is. 

Het verarmen van de ruimte kan een oefening zijn in het verrijken van je activiteit. ​ Deze rijkdom bouw je samen met de kinderen op.”

Inge Nuyens is CEO bij Dox, een bedrijf dat interieurconcepten ontwikkelt van A tot Z voor scholen, bedrijven en particulieren. Ze vertaalt de visie van de school in de inrichting van een fysieke ruimte.

Inge: “De meeste kleuterklassen geven inderdaad een enorme overprikkeling en over informatie. Kleuters hebben nood aan een omgeving die rust uitstraalt. Wij vertaalden deze visie dus naar de inrichting van een klas waar veel moet kunnen gebeuren, maar die toch luchtig moet blijven. ​ Waar kleuters actief met de ruimte aan de slag kunnen en zelf zaken kunnen faciliteren.”

Dox is Partner in Education van Thomas More. Een warme en gerichte samenwerking tussen het bedrijf en de lerarenopleiding van Thomas More in Antwerpen en Mechelen, waarbij studenten al tijdens hun opleiding intensief voeling krijgen met het werkveld in al zijn aspecten. Dus ook kleuterleerkrachten, een erg creatieve doelgroep waar we enkele noden en verzuchtingen hoorden over de inrichting van de kleuterklas. Zes jaar werkten ze aan de kleuterklas van de toekomst, die het laatste jaar in versnelling kwam door de grote vraag.

GO! Basisschool Het Laerhof

Een klas met een hoek af

Inge: “De kleuterklas van de toekomst is er letterlijk één zonder hoeken. Er staat midden in de ruimte een groot element centraal. Daarnaast zijn er een aantal extra elementen om nieuwe opstellingen mee te maken. Daarrond is er voldoende ruimte om te lopen en te bewegen. Kleinere elementen vind je terug op of onder het eiland, net als opbergplekken. We gaan terug naar de abstractie: een eiland waar kleuters in 3D leren puzzelen en zachte en natuurlijke kleuren. Het is een klas die je 360 graden kan draaien, die het licht van de seizoenen kan volgen. Zo kan er in de lente een leeshoekje zijn aan het raam, in de winter is het daar te koud en kan je het verleggen naar ergens anders.”

Barbara: “In de klas van de toekomst is die dialoog tussen binnen en buiten enorm belangrijk. Ofwel breng je als leerkracht de werkelijkheid in de klas of je gaat met je kleuters zelf naar de werkelijkheid toe. In interactie gaan met de kleuters over deze werkelijkheid met aandacht voor welbevinden en betrokkenheid, staat dan ook in de klas van de toekomst centraal. Kleuters verzamelen bijvoorbeeld verschillende voorwerpen tijdens een uitstap waarbij het in de klas van de toekomst kan toegevoegd worden aan het spelmateriaal of waarbij je als leerkracht dit gevonden materiaal een plaatsje kan geven in de klas om er met de kleuters op terug te blikken.”

GO! Basisschool Het Laerhof

Rust, duurzaamheid en verbondenheid

Barbara: “Voor ons staan drie basisbehoeften centraal: autonomie, verbondenheid, en je competent voelen als persoon. Als deze basisbehoeften voldaan zijn, dan ben je gemotiveerd om dingen aan te pakken en tot leren te komen. Dat geldt zowel voor leerkrachten, schoolteams, als kleuters.”

Monique: “Als we de verbondenheid vertalen naar de ruimte, is het duidelijk dat kinderen dit pas kunnen als ze zich veilig voelen. Die veiligheid kan je bieden door je klas overzichtelijk in te richten zodanig dat je als leerkracht zichtbaar en hoorbaar bent en in de nabijheid van de kleuters blijft.”

Inge: “In dit concept stelt de kleuter mee de klas op. Hij of zij deelt mee de ruimte in. Eén kind is aan het bouwen, de rest gaat erbij staan. Dat is goed voor hun sociaal-emotionele vaardigheden: observeren en praten. In een kleuterklas ben je als leerkracht niet enkel bezig met skills, maar met persoonlijkheidsontwikkeling. En de ruimte moet toelaten dat je naar elkaar kan lopen en kan leren van elkaar.”

Monique: “Het hoeft ook niet allemaal meteen veel geld te kosten of een grootse verbouwing te zijn: zelfs in een containerklas kan je deze principes hanteren, ook door bijvoorbeeld oude en nieuwe elementen te combineren.”

Barbara: “Verder is het belangrijk dat de Klas van de toekomst tegemoet komt aan duurzaam onderwijs. Niet alleen op het vlak van herbruikbare materialen ed, maar ook door in te spelen op de noden van alle leerlingen binnen onze complexe maatschappij. De impact van de leraar kan het verschil maken. Het is belangrijk om als team voor deze keuze te gaan, vanuit een gedragen beleid. Met het oog op kinderen alle kansen te geven om te ontplooien tot de mensen die ze graag willen worden.”

GO! Basisschool Het Laerhof

Nieuwe klas, nieuwe aanpak

Monique: “Zo’n nieuwe en innovatieve inrichting vraagt ook een aangepaste vorm van lesgeven. Je zal als leerkracht moeten vertrouwen op de kracht van het spel en de creativiteit van de kinderen. Het begeleiden, meespelen en stimulerend tussenkomen speelt een cruciale rol in het leerproces. We willen immers evolutie zien in dat spelen en leren en de doelstellingen moeten bereikt worden. Essentieel is ook dat dit een gedragen visie en mindset wordt van het hele schoolteam.”

Bouw mee aan de toekomst van het Kleuteronderwijs. Ontdek hier onze opleiding Leraar Kleuteronderwijs.